مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی آن اعلام کرد؛ سود ۳۰۰۰ میلیارد تومانی شرکت می‌توانست به ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ میلیارد تومان برسد، اما به دلیل ناترازی‌ها و مسائل دیگر، از جمله کیفیت آب در زمان خشکسالی، مسائل و مشکلاتی پیش آمد که قابل کنترل نبودند و در نتیجه، مجبور به استفاده از آب شور شدیم که باعث کاهش محصولات شد.
“عبدعلی ناصری”، استاد “دانشگاه شهید چمران اهواز” و مدیرعامل “شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی آن”، ضمن گفت‌وگو با “خبرنگار بازرگانی ایلنا” از تجربیات خود در زمینه تدریس و مدیریت اجرایی سخن گفت. او پس از تحصیل در انگلستان و بازگشت به ایران، در “دانشگاه بوعلی سینای همدان” و بعدها در دانشگاه شهید چمران اهواز مشغول به تدریس شد. ناصری حین تدریس، به طورِ مأموریتی، با شرکت توسعه نیشکر فعالیت و همکاری داشت. در این گفت‌وگو، عبدعلی ناصری از چالش‌ها و موفقیت‌های خود در بهبود و توسعه صنعت نیشکر و همچنین ارتقاء بهره‌وری در این حوزه صحبت کرد. ادامه این گفت‌وگو را در زیر بخوانید.
چگونه از تدریس در دانشگاه به سمت مدیریت شرکت توسعه‌ی نیشکر آمدید؟
ناصری: بنده عبدعلی ناصری هستم، استاد دانشگاه شهید چمران اهواز و مدیرعامل “شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی آن.” از زمان فارغ‌التحصیلی‌ام تاکنون، در محیط دانشگاه و همچنین در حیطه‌ی کارهای اجرایی در رشته‌ی تحصیلی خود، یعنی آبیاری و زه‌کشی مشغول به فعالیت بوده‌ام. در سال ۱۳۶۹ موفق به اخذ مدرک “فوق لیسانس” شدم و وارد دانشگاه بوعلی سینای همدان شدم. در سال ۱۳۷۲ از طریق وزارت علوم جهت ادامه تحصیل به انگلستان اعزام شدم. پس از کسب درجه دکترا در سال ۱۳۷۷، به ایران بازگشتم و همزمان با تدریس در دانشگاه بوعلی سینای همدان، در قالب “مأموریت” در شرکت توسعه نیشکر نیز فعالیت خود را آغاز کردم که این همکاری تا سال ۱۳۸۴ ادامه داشت و سپس در ادامه به دانشگاه شهید چمران اهواز منتقل شدم.
در سال ۱۳۹۸، همزمان با تدریس و تحقیق در دانشگاه شهید چمران اهواز، به عنوان مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی فعالیت کردم.
زمین‌های شور این شرکت، نیاز به مدیریت ویژه‌ای دارد. تجربه و تخصص من و همکارانم در مدیریت مزرعه، شبکه‌های آبیاری و تولید محصول، بسیار مؤثر بوده است و همکاری‌های فراوانی با موسسه تحقیقات آموزش و توسعه شکر انجام دادیم. طی این سال‌ها، اعتماد کارکنان نیشکر از سطوح بالا تا پایین به ما جلب شده بود و این اعتماد به دلیل تجارب و همکاری‌های متعدد ما بوده است.
در سال ۹۷ خشکسالی شدیدی در منطقه رخ داد که منجر به این شد که اراضی نیشکر دچار تنش‌های شدیدی شدند. اسناد و مدارک نشان می‌دهند که خشکسالی حدود هزار میلیارد تومان به توسعه نیشکر آسیب زد، در ادامه، سیل فروردین ۹۸ باعث شد که ۴۰ هزار هکتار از اراضی از بین برود.
بنابراین، وقتی در خرداد ماه ۹۸ مدیرعامل نیشکر شدم، با شرکتی مواجه بودیم که ۴۰ هزار هکتار از اراضی‌اش را خشکسالی و سیل از بین برده بود و حدود ۴۶۰ میلیارد تومان خسارت داشت. در چنین شرایطی بیم آن می‌رفت که شرکت برای ادامه‌ی حیات خود، اقدام به تعدیل نیرو کند.
با این وجود شخصا با تعدیل نیرو مخالفت کردم و سعی شد تأمین مالی صورت بگیرد. از همین رو تولید و تجارت را با هم تلفیق کردیم و از تسهیلات استفاده کردیم. طی آن شرایط، تصمیم گرفتیم حدود ۴۰۰ هزار تن شکر خام وارد کنیم. در این میان تولید خودمان هم حدود ۱۴۰-۱۵۰ هزار تن بود. با چنین فرایندی، کارخانه‌های قند را فعال نگه داشتیم تا شکر تصفیه کنند. اراضی را از خرداد ماه که تحویل گرفتیم، شروع به بازسازی کردیم.
در آن شرایط دشوار، کارگران کشاورزی را مشغول به کار کردیم و با امکانات خودمان، اراضی را (حدودا ۴۰ هزار هکتار) آماده کشت کردیم. در همان سال ۹۸، در ماه‌های مرداد و شهریور، ۲۲,۶۲۱ هکتار از این اراضی را به کشت نیشکر اختصاص دادیم. همچنین، ۱۸ هزار هکتار باقی‌مانده اراضی تخریب‌شده را به کشت‌های غیرنیشکری اختصاص دادیم؛ از جمله چغندرقند، گندم، کلزا و دیگر محصولات قابل‌کشت، حتی برنج هم کشت کردیم تا شرکت را سرپا نگه داریم!
در شهریور ماه سال ۱۳۹۹، ما به یاری خداوند پس از تحویل اراضی، از زیان خارج شدیم و حدود ۶۰۰ میلیارد تومان سود نشان دادیم. یعنی زیان ۴۰۰ میلیارد تومانی را جبران کردیم و به سود ۶۰۰ میلیارد تومانی رسیدیم. در کل، تقریباً ۱,۴۰۰ میلیارد تومان سود کسب کردیم.
چگونه توانستید این سود را کسب کنید؟!
ناصری: همانطور که اشاره کردم، ما در مرداد و شهریور ماه سال ۹۸، اراضی را زیر کشت نیشکر و کشت‌های غیر نیشکری بردیم و در نهایت سود ما در سال به ۳۹۰۰ میلیارد تومان رسید. در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ خشکسالی داشتیم؛ اما توانستیم از مشکلات پیش‌آمده جلوگیری کنیم؛ چرا که در سال ۹۹ به فعال‌سازی نیروگاه‌های برقی‌مان فکر کردیم و اقدام به خرید و نصب ۲۲ دستگاه دیزل ژنراتور فوق‌العاده قدرتمندِ یک و نیم مگاواتی کردیم.
در تابستان ۱۴۰۰ “برق نیشکری” را وارد شبکه کردیم. شرکت توزیع برق اهواز و خوزستان از این برق نیز استفاده کردند و ما نیز پول تولید برق خود را دریافت کردیم. ضمن اینکه برق مورد نیاز خودمان را هم تأمین کردیم. به همین دلیل، توانستیم در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ بدون هیچ مشکلی از بحران بی‌برقی عبور کنیم و سود معقولی نیز در این سال‌های خشک داشته باشیم.
در شهریور ماه سال ۱۴۰۳ که اکنون از آن عبور کرده‌ایم، سود تجمیعی ما به ۸۶۰۰ میلیارد تومان رسید که ناشی از تولید “شکر خوب” بود و در سال گذشته، حدود ۶۲۲ هزار تن شکر تولید کردیم.
در سال مالی جدید که از اول مهر شروع شد و تا پایان شهریور ماه ۱۴۰۴ ادامه دارد، تاکنون ۷۰ درصد از اراضی را برداشت کرده‌ایم و نزدیک به ۴۵۰ هزار تن شکر تولید کرده‌ایم.
پیش‌بینی می‌کنیم سود سال آینده‌مان حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان باشد و یا حتی بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان؛ آنهم بدون افزایش قیمت! معمولاً قیمت‌ها در فروردین و اردیبهشت ماه هر سال با برداشت چغندر تعیین می‌شوند و قیمت جدید شکر بر اساس قیمت چغندر اعلام و مصوب می‌شود. ما نیز به عنوان بزرگترین تولیدکننده شکر کشور، از نوسانات قیمت شکر جلوگیری می‌کنیم و قیمت مصوب را حتی در زمانی که دولت قیمت جدید را اعلام نکرده است، در بازار مدیریت می‌کنیم.
شرایط کنونی بعد از پشت سر گذاشتن بحران‌های سال‌های قبل چگونه شده است؟
ناصری: تعداد شرکت‌های زیرمجموعه ما ۲۰ شرکت است؛ همچنین ۲۶ هزار نفر اشتغالزایی مستقیم صورت گرفته است. البته دو یا سه برابر این تعداد، به صورت غیرمستقیم با ما همکاری می‌کنند. یعنی اگر شرکت‌های تولیدکننده شکلات و شیرینی و همچنین شرکت‌های حمل و نقل و شرکت‌های پیمانی که با ما همکاری می‌کنند را در نظر بگیریم، شاید تعداد کارکنان به صد هزار نفر برسد.
شرکت توسعه نیشکر اهواز حدود ۷۰۰ هزار تن از شکر مورد نیاز کشور را تأمین می‌کند که تقریباً ۳۵ درصد از کل نیاز شکر کشور است. مصرف سالانه شکر در کشور قبل از کرونا حدود ۲.۲ میلیون تن در سال بود، اما بعد از دوران کرونا، مردم در استفاده از شیرینی‌جات و شکر تجدیدنظر کردند و مصرف کشور به دو میلیون تن کاهش پیدا کرد. از این مقدار، شرکت توسعه نیشکر اهواز تقریباً ۷۰۰ هزار تن را تولید می‌کند که معادل ۳۵ درصد است.
شرکت‌های نیشکر هفت‌تپه و کارون نیز نزدیک به ۲۰۰ هزار تن تولید می‌کنند. بنابراین سهم تولید شکر خوزستان به ۹۰۰ هزار تن می‌رسد. اگر شرکت‌های چغندری خوزستان را نیز در نظر بگیریم، سهم تولید شکر خوزستان از کل نیاز کشور ۵۰ درصد و از تولید داخلی کشور دو سوم، یعنی ۶۷ درصد ارزیابی می‌شود.
توزیع شکر توسط شرکت توسعه‌ی نیشکر بگویید.
ناصری: طبق قانون، فروش شکر با قیمت مصوب انجام می‌شود و ما شکر را به کارخانه‌ها و مصرف‌کنندگان مجاز عرضه می‌کنیم. در حال حاضر، ما با ۹۵ شرکت قرارداد داریم و شکر را به این شرکت‌ها که مجوز فعالیت صنفی دارند، می‌فروشیم.
برخی از “عامل‌های فروش بزرگ شرکت” که سابقه چندین ساله دارند، مشتریان خرد را نیز پشتیبانی می‌کنند، آنها نیز عامل فروش ما هستند. ممکن است سهمیه‌ای کمتر از ۱۰۰ هزار تن شکر به این عامل‌های فروش رسمی که مجوز رسمی از مراجع ذی‌صلاح دارند، اختصاص دهیم تا بین مصرف‌کنندگان خرد توزیع کنند.
طبق قانون در سامانه‌ای که برای ما تعیین شده و قابل رصد است، از طریق وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت جهاد کشاورزی، هم شکری که در انبارهایمان موجود است را ثبت می‌کنیم و هم به کسانی که شکر می‌فروشیم اعلام می‌کنیم. همچنین هفتگی به تعزیرات، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز آمار فروش خود را اعلام می‌کنیم.
علاوه بر این، به استانداری خوزستان که نظارت می‌کند، معاونت هماهنگی اقتصادی هر دو هفته یک‌بار اطلاعات و آمار فروش را اعلام می‌کنیم.
توسعه شرکت توسعه نیشکر و همچنین بخش تولید آن چیست؟
ناصری: طرح توسعه ما در زمینه‌ی کشت نیشکر به ظرفیت نهایی خود رسیده است، به‌گونه‌ای که منابع آب استان اجازه نمی‌دهند که توسعه سطحی بیشتری در این زمینه انجام دهیم. با این وصف ما در حال اجرای یک طرح توسعه‌ی دیگر هستیم؛ مانند پالایشگاه خرما. خرما یکی از محصولاتی است که در استان ما به خوبی تولید می‌شود، اما با “قیمت بد” به فروش می‌رسد. “قیمت بد” به این معنی است که برخی افراد خرما را با نرخ پایین خریداری کرده و یا صادر می‌کنند یا بسته‌بندی می‌کنند. بنابراین، تصمیم گرفتیم خودمان پالایشگاه خرمایی ایجاد کنیم که هم بسته‌بندی خرما را به‌خوبی انجام دهد و هم محصولات جانبی خرما را تولید کند. احتمال زیاد کلنگ‌زنی این پالایشگاه به زودی انجام خواهد شد.
یک طرح مطالعاتی دیگر نیز در دست داریم که به استفاده از زه‌آب‌های کشت و صنعت امیرکبیر و میرزا کوچک خان در کانون ریزگرد شماره ۱ در جنوب و غرب اهواز می‌پردازد. این کانون باعث گرد و خاک برای کل استان و کشور می‌شود. ما امیدواریم با اجرای “طرح شورورزی” و کشت و کارهای مناسب، بتوانیم این مشکل را حل کنیم. اگر مطالعات به تصویب برسند و مراحل قانونی طی شوند، می‌توانیم برای ۶۰۰۰ نفر دیگر اشتغال ایجاد کنیم.
البته مشکلات در کشور کم نیستند، اما باید مدیریت شوند. مدیر باید مشکلات را مدیریت کند و با آنها دست و پنجه نرم کرده و حلشان کند. برای مثال ما مسئله برق را حل کردیم؛ اما صنایع دیگر در استان، هنوز این مشکل را حل نکرده‌اند. از سال ۱۴۰۰ این مسئله را مدیریت کردیم و اکنون آسیب کمتری دیده‌ایم و می‌توان گفت تقریباً به صفر رسیده است و سوددهی ما کاهش پیدا کرده است اما از سوددهی نیفتادیم.
سود ۳۰۰۰ میلیارد تومانی شرکت می‌توانست به ۵۰۰۰ یا ۶۰۰۰ میلیارد تومان برسد، اما به دلیل ناترازی‌ها و مسائل دیگر، از جمله کیفیت آب در زمان خشکسالی، مسائل و مشکلاتی پیش آمد که قابل کنترل نیست. در نتیجه، مجبور به استفاده از آب شور می‌شویم که باعث کاهش محصول می‌شود. در شرایط نرمال، اگر آب با کیفیت وجود داشته باشد، می‌توانیم به نتایج بهتری برسیم. مثل امسال که در واقع تمام انبارهای شکر خام ما تقریباً پر هستند. حتی بعضا مجبوریم تعطیلات مدیریتی انجام دهیم تا هم صنایع‌مان استراحت کنند و هم انبارهایمان کمی خالی شوند تا بتوانیم این مسائل را حل کنیم.
به‌طور کلی، ما سعی کرده‌ایم همه مسائل و مشکلات مرتبط با تأمین قطعات، تأمین سموم و مواد اولیه مورد نیاز را حل کنیم و به موقع تأمین و تحویل دهیم. بر اساس همین مدیریت است که کارهای فوق‌العاده‌ای را توانسته‌ایم در حوزه‌های مختلف به سرانجام برسانیم. از جمله در زمینه‌ی مسئولیت‌های اجتماعی.
