مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی نظارتی به بررسی ماده (2) قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی و بیمه این هنرمندان پرداخت.
به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ این مرکز در گزارشی با عنوان «گزارش نظارتی بر ماده (۲) قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی (مصوب ۱۳۹۶.۱۰.۲۶) با موضوع بیمه هنرمندان صنایع دستی» آورده است که در قانون بیمه‌های اجتماعی قالی‌بافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه‌دار (کد‌دار) مصوب ۱۳۸۸.۵.۱۸، هیچ‌گونه منابع پایداری به‌منظور تأمین اعتبار لازم برای بیمه هنرمندان و شاغلان صنایع دستی تعیین نشده است. تنها اشاره این قانون به شیوه تأمین اعتبارات لازم برای حق بیمه سهم دولت، ماده (۳) آن می‌باشد که هزینه اجرای قانون مذکور در سال ۱۳۸۸، از محل اعتبار برنامه ۳۰۴۴۱ مذکور در بند «۳۴» ماده‌واحده قانون بودجه سال ۱۳۸۸ تعیین شده است.
این گزارش بیان می‌کند که نکته حائز اهمیت این است که در ماده مذکور، اجرای این قانون در سال‌های پس از ۱۳۸۸، منوط به تأمین اعتبار شده است. لذا بیمه به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین مسائل حمایتی حوزه هنرمندان، صنعت‌گران و فعالین صنایع دستی کشور، به‌دلیل عدم تأمین اعتبارات لازم عملکرد لازم را ندارد.
این گزارش توضیح می‌دهد که مطابق استعلام از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از میزان ۲۱۶۳۳۶ نفر مجموع بیمه‌شدگان مشمول قانون بیمه‌های اجتماعی قالی‌بافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه‌دار مصوب ۱۳۸۸.۵.۱۸، تعداد ۳۲۶۰۶ نفر در زمره هنرمندان صنایع دستی هستند. این موضوع به‌معنای آن است که از میان افراد تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی قالی‌بافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه‌دار مصوب ۱۳۸۸.۵.۱۸، حدود ۱۵ درصد از شاغلین صنایع دستی شناسه‌دار و ۸۵ درصد از قالی‌بافان و بافندگان فرش هستند. یکی از علل اصلی این موضوع این است که قالی‌بافان و بافندگان فرش، از سال ۱۳۷۶ تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند. این در‌حالی است که شاغلین صنایع دستی از سال ۱۳۸۸ دارای بیمه شده‌اند.
این گزارش ادامه می‌دهد که تعداد افراد معرفی شده از‌سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سالیانه رو به کاهش بوده است. تنها در سال ۱۴۰۰ میزان افراد معرفی شده از‌سوی این وزارت و تعداد افراد بیمه شده توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حدود دو برابر شده که پس از ۱۴۰۰، در سال ۱۴۰۱ نیز این میزان حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است. مطابق اظهارات مسئولین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در سال ۱۴۰۲ حدود ۸۰۰ نفر بیمه شده‌اند که این میزان کمتر از نصف افراد بیمه شده در سال ۱۴۰۱ است.
در این گزارش آمده است که از مجموع میزان کاهش شاغلین و هنرمندان صنایع دستی تحت پوشش بیمه توسط وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی در طی سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ حدود ۱۰.۶ برابر میزان افرادی است که در طی سال‌های مذکور تحت پوشش بیمه‌ای قرار گرفته‌اند. این موضوع به‌معنای آن است که سالیانه، بسیار بیشتر از آنکه اشخاصی تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی قالی‌بافان، بافندگان فرش و شاغلین صنایع دستی شناسه‌دار مصوب ۱۳۸۸.۵.۱۸ قرار بگیرند، از میزان شاغلین و هنرمندان تحت پوشش بیمه کم می‌شود. علت این موضوع عدم تکافوی میزان بودجه در اختیار دولت برای تأمین بیمه هنرمندان و شاغلین صنایع دستی است.
این گزارش بیان می‌کند که مجموع میزان پرداختی بیمه سهم دولت طی یک سال از میزان ۱.۲۴۴ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۸ به ۳۸۳۲ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ رسیده است. به‌عبارت دیگر طی پنج سال، بیش از سه برابر شده و این در‌حالی است که تعداد افراد تحت پوشش بیمه سالیانه به‌طور میانگین ۸ درصد کاهش داشته است. مجموع میزان پرداختی دولت به سازمان تأمین اجتماعی برای هر نفر، در سال ۱۴۰۳ حدود ۵.۵ برابر سال ۱۳۹۸ می‌باشد. در واقع طی شش سال، میزان پرداختی دولت برای پوشش بیمه هر نفر از شاغلین و هنرمندان صنایع دستی، بیش از پنج برابر شده است.
این گزارش ادامه می‌دهد که مطابق استعلام از وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی به سازمان برنامه و بودجه کشور، طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ بیمه ۱۸۶۸۰۵ نفر قطع شده که علت قطع بیمه ۴۵ هزار نفر از آنان عدم پرداخت حق بیمه ظرف مهلت قانونی بوده است. نکته حائز اهمیت آن است که در این نامه صراحتاً ذکر شده که علت عدم پرداخت حق بیمه توسط این افراد، نه عدم اشتغال در حرفه مربوطه، بلکه وقفه ایجاد شده در پرداخت حق بیمه توسط آنان عمدتاً به سبب قرار داشتن در گروه اقشار کم‌برخوردار جامعه و عدم استطاعت مالی آنان است.
این گزارش بیان می‌کند که در راستای حل چالش فقدان منابع پایدار جهت تأمین اعتبارات لازم برای اجرای قانون بیمه‌های اجتماعی قالی‌بافان، بافندگان فرش، شاغلان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه‌دار کد‌دار مصوب ۱۳۸۸.۵.۱۸ پیشنهاد می‌شود ماده (۳) این قانون با در نظر گرفتن مالیات دریافتی از فروشگاه‌های صنایع دستی به‌عنوان محل تأمین اعتبارات لازم اصلاح شود.
این گزارش مطرح می‌کند که در راستای اصلاح یکسان بودن نرخ بیمه سهم دولت و افراد بیمه شده، پیشنهاد می‌شود ماده (۱) قانون بیمه‌های اجتماعی قالی‌بافان، بافندگان فرش، شاغلان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه‌دار کد‌دار مصوب ۱۳۸۸.۰۹.۲۲ به این شرح اصلاح شود که تا مدت پنج سال از زمان انعقاد قرارداد بیمه، تماما به عهده بیمه شده قرار گیرد.
این گزارش پیشنهاد می‌دهد که همچنین افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور و کمیته امداد امام خمینی (ره)، افراد ذیل دهک‌های درآمدی اول تا سوم، زنان سرپرست خانوار و افراد حائز رتبه و موفقیت در رویدادها و جشنواره‌های معتبر ملی و بین‌المللی حوزه صنایع دستی از معافیت بیمه‌ای صد درصدی برخوردار شوند و افراد ذیل دهک‌های درآمدی هشتم تا دهم، بیست‌و‌هفت درصد (۲۷%) سهم بیمه را تماماً پرداخت کرده و معافیت بیمه‌ای این قانون شامل حال این افراد نشود.
