مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به تعیین و تدقیق منطقه ساحلی جنوب کشور براساس برنامه جامع تحقق سیاست های کلی توسعه دریامحور پرداخت.
به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز در گزارشی با عنوان «تعیین و تدقیق منطقه ساحلی جنوب کشور براساس «برنامه جامع تحقق سیاست‌های کلی توسعه دریامحور» (مصوب هیئت‌وزیران، مورخ ۱۴۰۳.۰۲.۱۲» آورده است که از مباحث مهم مطرح‌شده ذیل بند «۷» ماده (۱) مصوبه «برنامه جامع تحقق سیاست‌های کلی توسعه دریامحور» (تصویب هیئت‌وزیران به تاریخ ۱۲/۰۲/۱۴۰۳)، تعریف «مناطق ساحلی جنوب کشور» است. براساس توضیحات این بند، مناطق ساحلی جنوب کشور به نقاطی اطلاق می‌شود که یا دارای خط ساحلی مرز مشترک با دریا هستند، یا شهرستان‌هایی که بیش از پنجاه درصد از ساکنان آن در جوار دریا زندگی می‌کنند و یا پنجاه درصد از مساحت آنها در شعاع ۶۰ کیلومتری از خط ساحلی قرار دارند. این پژوهش با توجه به تعریف مذکور، به بررسی این پرسش می‌پردازد که کدام‌یک از شهرستان‌های جنوب کشور شامل این مصوبه می‌شوند؟
این گزارش بیان می‌کند که پیش از مصوبه مذکور، اهمیت موضوع تعیین حیطه مناطق ساحلی جنوب کشور در «سیاست‌های کلی توسعه دریامحور» – ابلاغ توسط مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در آذرماه سال ۱۴۰۲ – مورد تأکید قرار گرفته است. در این سند بر لزوم حضور مؤثر در ساحل، فراساحل، دریا و اقیانوس و بهره‌برداری از آن به‌عنوان یکی از پیشران‌های توسعه کشور تأکید شده تا جایگاهی فراخور و شایسته برای میهن عزیزمان در زمینه استفاده از منابع دریا و در مقیاس منطقه‌ای و جهانی به‌دست آید.
این گزارش ادامه می‌دهد که همچنین در مواد متعددی ازجمله «برنامه جامع تحقق سیاست‌های کلی توسعه دریامحور» (تصویب ۱۴۰۳.۰۳.۱۹ هیئت وزیران) به موضوع «مناطق ساحلی جنوب کشور» بارها اشاره شده است.
در این گزارش آمده است که با توجه به اهمیت این موضوع و به استناد ماده (۱) برنامه مذکور، مناطقی که یکی از شرایط زیر را دارا باشند به‌عنوان «مناطق ساحلی جنوب کشور» تعریف می‌شوند: الف) شهرستان‌هایی که دارای خط ساحلی مرز مشترک با دریا باشند، ب) شهرستان‌هایی که بیش از پنجاه درصد جمعیت آنها در شعاع ۶۰ کیلومتری از خط ساحلی قرار داشته باشد، پ) شهرستان‌هایی که بیش از پنجاه درصد مساحت آنها در شعاع ۶۰ کیلومتری از خط ساحلی باشد.
این گزارش توضیح می‌دهد که نتایج و یافته‌های اصلی حاصل از فرایند پژوهش پیرامون منطقه ساحلی جنوب کشور نشان می‌دهد که براساس تقسیمات سیاسی کشور در سال ۱۴۰۰، ۲۳ شهرستان هم‌مرز با دریا هستند. بیش از ۵۰ درصد جمعیت ۸ شهرستان غیرساحلی در ۶۰ کیلومتری ساحل سکنی گزیده‌اند. بیش از ۵۰ درصد مساحت ۷ شهرستان غیرساحلی در ۶۰ کیلومتری ساحل قرار گرفته است. تعداد ۳۱ شهرستان شامل یکی از شروط فوق‌الذکر می‌شود. مجموع مساحت شهرستان‌های مشمول شروط سه‌گانه، ۱۱۰،۶۷۸ کیلومترمربع بوده که پهنه‌ای در حدود ۶.۸ درصد از کل مساحت کشور را به‌خود اختصاص می‌دهد.
این گزارش ادامه می‌دهد که براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، در مجموع ۴،۱۸۶،۷۳۲ نفر در شهرستان‌های شامل یکی از شروط سه‌گانه زندگی می‌کنند. با توجه به جمعیت ۷۹،۹۲۶،۲۷۰ نفری کل کشور در سال ۱۳۹۵، سهم جمعیتی مناطق ساحلی جنوب از کل کشور در آن سال برابر ۵.۲۴ درصد محاسبه می‌شود. همچنین برمبنای برآوردهای جمعیتی مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۰، جمعیت ایران برابر ۸۴،۰۵۵،۰۰۰ نفر است. علاوه‌بر آن جمعیت شهرستان‌های واجد یکی از شروط سه‌گانه ۴،۵۳۰،۸۰۰ نفر پیش‌بینی شده؛ اما برآورد تخمینی سهم جمعیت مناطق ساحلی جنوب از کل کشور در سال ۱۴۰۰، عددی نزدیک به ۵.۴ درصد می‌شود.
این گزارش بیان می‌کند که تراکم جمعیتی مناطق ساحلی جنوب کشور در سال ۱۳۹۵ برابر ۳۷.۸۳ درصد، در دوره ۱۳۹۵-۱۳۹۰، ۲ درصد و در دوره ۱۴۰۰-۱۳۹۵ برابر با ۱.۵۹ درصد بوده است. اگرچه مقادیر این شاخص نسبت به مقادیر ملی بیشتر بوده (۱.۲۹ درصد در دوره ۱۳۹۰-۱۳۸۵، ۱.۲۴ درصد در دوره ۱۳۹۵-۱۳۹۰ و ۱.۰۱ درصد در دوره ۱۴۰۰-۱۳۹۵)، اما روند کاهشی آن در سه دوره آماری بررسی شده کاملاً محسوس بوده است.
این گزارش براساس مطالعات صورت گرفته در این پژوهش، راهکارهای زیر در حوزه‌های تقنینی، نظارتی یا سیاستی به‌منظور تحقق سهم جمعیتی ۸ درصدی مناطق ساحلی جنوب از کل کشور پیشنهاداتی را مطرح می‌کند که به این شرح است؛ نظارت و رصد سالیانه رشد جمعیت ۶.۲۵ درصدی تا تحقق آن در افق برنامه هفتم پیشرفت، تکیه بر بخش دولتی و خصوصی به‌منظور پیشبرد هدف کمّی نسبت ۸ درصدی سهم جمعیت سواحل جنوبی به کل کشور، لزوم ارتباط و اتصال فضایی سکونتگاه‌ها با فعالیت‌های در نظر گرفته شده در مناطق ساحلی جنوب و شناسایی فعالیت‌های اقتصادی قابل عرضه در مقیاس ملی و بین‌المللی در این مناطق و برآورد اشتغال و جمعیت‌پذیری این مناطق در افق زمانی برنامه هفتم پیشرفت.
